Tự hào chè xanh Tân Cương - trăm năm ‘Đệ nhất danh trà"

Từ bao đời nay trà đã nằm trong tâm thức của người Việt Nam. Ấm trà với hương thơm thanh mát, mộc mạc và giản dị đã đi vào thói quen, nếp sống của nhiều người và trở thành đặc sản của nền văn hóa dân tộc. Thái Nguyên - cái nôi của xứ sở trà xanh thơm ngon nức tiếng cả nước quả là xứng đáng với danh xưng “Đệ nhất danh trà". 

Hương thơm tinh túy từ đất trời 

Tựa vào dãy Tam Đảo, những đồi chè Thái nguyên với nền đất feralit và phù sa cổ, nguồn nước được tưới từ sông Công, sông Cầu, hồ Núi Cốc, kinh nghiệm trồng, chế biến chè lâu đời của người dân đã tạo nên hương trà thơm ngon, thanh đượm, vị ngọt xen lẫn với vị chát nhẹ khiến ai nấy thử một lần đều khó có thể quên được. Trời đất, thiên nhiên đã khéo léo tạo ra vùng đất có vị trí địa lý và tài nguyên sinh thái phù hợp với cây chè, do đó chè ở đây có một vị rất riêng mà không nơi nào có được. 

Đồi chè xanh La Bằng, Đại Từ. Ảnh: Hồng Anh

Chị Đặng Thị Hoài - một hướng dẫn viên Không gian văn hóa Trà Tân Cương cho hay: “Cây chè có vị trí rất quan trọng trong đời sống của người dân. Chẳng hạn như Tân Cương có 1500 hộ, trong đó 96% số hộ trồng và chế biến chè, với diện tích đất trồng chè gần 100ha và tổng sản lượng hàng nghìn tấn chè búp khô/năm. Cây chè không những làm thay đổi đời sống mà còn tạo nên một nét văn hóa đặc trưng cho vùng đất Tân Cương”.

Vùng trồng chè Thái Nguyên có nguồn gốc từ đâu? 

Cụ Nghè Sổ – Tiến sĩ Nguyễn Đình Tuân sinh năm Đinh Mão 1867, người làng Trâu Lỗ, (nay thuộc xã Mai Đình, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang), đỗ đầu tiến sĩ khoa năm Tân Sửu 1901. Sau khi được bổ nhiệm làm Tuần phủ xứ Thái Nguyên, cụ đã cho lập một đơn vị hành chính mới là Tân Cương chiêu mộ dân dưới xuôi cùng người dân bản địa lập nên làng Tân Cương với nghề trồng chè. 

Ông Đội Năm (tên thật là Vũ Văn Hiệt, sinh năm 1883, tại xã Bạch Xam, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. Chính ông là người đã đem cây chè từ miền trung du Phú Thọ về trồng và phát triển làng nghề ở Tân Cương. Xưởng trà của ông ngày đó có quy mô khoảng 40 - 50 người, thu hái và sao chế chè. Ông biến đất rừng và xóm Guộc và dọc hai bờ sông Công thành bãi trồng chè. 

Hợp đất, hợp người nên cây chè phát triển rất tốt. Tại Hội chợ Thương mại Hà Nội năm 1935, Trà Tân Cương đã đoạt giải Nhất trong lần tham gia đấu xảo đầu tiên. Ông Đội Năm đã có nhiều đóng góp to lớn trong việc xây dựng thành công vùng trồng chè, mở xưởng chế biến, giao thương chè khắp ba miền đất nước nên đã được nhân dân tôn vinh là ông Tổ ngành trà ở vùng đất Thái Nguyên. 

Chè được thu hoạch khi còn non, hái tỉ mỉ từng lá chè. Ảnh: Hồng Anh

Kể lại về truyền thống làm chè của gia đình, Ông Lê Quang Nghìn (xóm Hồng Thái 2, xã Tân Cương, TP Thái Nguyên) chia sẻ: Các cụ nhà tôi về đất Tân Cương sinh sống từ năm 1918. Đến năm 1922, ông Đội Năm mang cây chè về trồng trên đất Tân Cương. Đầu năm 1929 cả vùng bắt đầu mở rộng canh tác, các cụ nhà tôi được phân công trồng chè trên một quả đồi. Đến nay nhà tôi đã có 5 thế hệ gắn bó với nghề làm chè”. 

Hương sắc trường tồn với thời gian 

Chè là một trong sáu sản phẩm nông nghiệp chủ lực có giá trị kinh tế cao của tỉnh Thái Nguyên, thậm chí là vươn tầm quốc tế đến các vùng lãnh thổ trên thế giới như các nước Trung Đông, một số nước châu Á, Bắc Mỹ và Đông Âu. 

Chè được xuất khẩu có giá từ 1.500 - 2.000 USD/tấn. Thị trường chè Thái Nguyên tiêu thụ tương đối ổn định và được bán với giá cao hơn so với các vùng chè khác trong nước ví dụ như Chè Móc Câu 200.000 - 400.000 đồng/kg, Chè Tôm nõn 600.000 - 750.000 đồng/kg, Chè Đinh 1.500.000 - 5.000.000 đồng/kg. 

Có 2 phương pháp chế biến chè Thái Nguyên chủ yếu là thủ công, bán thủ công và công nghiệp. Đến nay, sản lượng chè chế biến đạt khoảng 52.000 tấn, diện tích chè giống mới chiếm 82,7%. Sản lượng chè búp tươi an toàn, hữu cơ được chứng nhận đạt tiêu chuẩn chiếm 16%/ tổng sản lượng chè của toàn tỉnh, cho giá trị sản xuất cao hơn 15 - 25% so với sản xuất thông thường. 

Tứ đại trồng chè 

Hiện nay có bốn vùng trồng chè nổi tiếng được mệnh danh là “Đệ nhất danh trà" tại Thái Nguyên là Tân Cương (TP. Thái Nguyên), La Bằng (Đại Từ), Trại Cài (Đồng Hỷ) và Khe Cốc (Phú Lương). Đây là những nơi sản xuất ra các sản phẩm chè đặc sản nổi tiếng, đã được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. 

Trong đó, đặc biệt là sản phẩm chè Tân Cương đã được bình chọn Top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam và vùng chè Tân Cương được cho vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Tri thức trồng và chế biến chè Tân Cương". 

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên, đồng chí Nguyễn Thanh Bình phát biểu: “Tỉnh Thái Nguyên sẽ tiếp tục chỉ đạo, hỗ trợ các địa phương, nông dân nhằm nâng cao giá trị, thương hiệu Chè Thái Nguyên. Mục tiêu đến năm 2025 toàn tỉnh có 23.500ha chè, 85% diện tích chè giống mới và giá trị bình quân đạt 350 triệu đồng/ ha”. 

Thu hái chè. Ảnh: Hồng Anh

Bà Nguyễn Thị Ngà, Chủ tịch Hiệp hội Chè Thái Nguyên cho biết: “Hiện nay Chè Thái Nguyên đã được bảo hộ tại 6 quốc gia và vùng lãnh thổ Mỹ, Trung Quốc, Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Đây chính là sự khẳng định uy tín, chất lượng, danh tiếng, giá trị của sản phẩm chè Thái Nguyên, góp phần giới thiệu, quảng bá và phát triển “Chè Thái Nguyên trở thành thương hiệu chè nổi tiếng của Việt Nam. 

Để tạo nên những sản phẩm chè ngon, người làm chè phải dày công cải tạo đất, lựa chọn thế đồi, tạo dáng cho chè, thu hoạch chè thủ công. Ảnh: Hồng Anh

Dưới đây là một số địa chỉ uy tín, chuyên cung cấp, bán buôn bán lẻ chè Tân Cương chính hiệu, ngon và chất lượng với giá cả hợp lý: Công ty CP Chè Hà Thái, Công ty CP Tập đoàn Tân Cương Hoàng Bình, Công ty Xuất nhập khẩu Thái Nguyên, Công ty CP NTEA, Công ty CP Trà Việt Thái, Công ty TNHH Trung Nguyên, HTX Chè Hảo Đạt, HTX Chè La Bằng, HTX Chè Tuyết Hương, HTX Chè Tân Hương,....